Słowo masaż pochodzi od greckiego słowa “massein”, które oznacza w przybliżeniu ugniatanie, a połączone zostało z łacińskim słowem “manus” – ręka. Pojęcie masażu jest bardzo szerokie. Z punktu wpływu na organizm człowieka, jest to stosowanie w określonym celu, według pewnych zasad, które oddziałuje bodźcami mechanicznymi na tkanki organizmu żywego.
Masaż możemy określić jako jedną z najstarszych naturalnych metod leczniczych. Prawdopodobnie już człowiek pierwotny, gdy zabolały go nogi po długiej wędrówce w poszukiwaniu pożywienia, głaskał i rozcierał zmęczone kończyny . Z czasem umiejętności te w wyniku zbierania doświadczeń i nabywania wprawy przekształciły się w sztukę niesienia pomocy w różnorakich dolegliwościach. Umiejętności i doświadczenia przekazywane z pokolenia na pokolenie ukształtowały zawód masażysty.
Metodyka i usystematyzowany sposób wykonywania masażu wywodzi się ze starożytności, gdzie był uzupełnieniem obrzędów religijnych, a z czasem części oddziaływań medycyny ludowej. Z czasem uzyskał podstawy naukowe, potwierdzone przez odpowiednie badania, lecz nadal w wielu przypadkach jest działaniem intuicyjnym zależnym od wiedzy, umiejętności, doświadczenia i talentu osoby go wykonującej.
Rozwój współczesnego masażu nastąpił na początku XIX w. dzięki Henrykowi Lingowi. On a później jego syn Peer opracowali metodę terapeutyczną i higieniczną zwaną popularnie “Gimnastyką szwedzką”, której częścią składową był masaż. Masaż uzyskał podstawy naukowe i określoną metodykę stosowania.
Według obecnych standardów wyróżniamy cztery główne rodzaje masażu:
- Leczniczy – medyczny.
- Sportowy.
- Kosmetyczny.
- Higieniczno – profilaktyczny.
W zakresie oddziaływania fizjoterapii interesuje nas masaż leczniczy.
Masaż ten znajduje zastosowanie w profilaktyce, leczeniu i rehabilitacji wielu dolegliwości i chorób w zakresie ortopedii, neurologii, chirurgii, pediatrii i często w schorzeniach internistycznych. Przez masaż leczniczy rozumiemy stosowanie różnorodnych technik i chwytów nazywanych sprężystym odkształcaniem tkanek, dostosowanych do anatomiczno – fizjologicznych warunków organizmu, w celu poprawy psychofizycznej sprawności pacjenta.
Klasyfikacja masażu leczniczego obejmuje następujące jego rodzaje: klasyczny masaż leczniczy, masaż segmentarny, masaż izometryczny, masaż tensegracyjny, manualny drenaż limfatyczny, masaże przyrządowe, w środowisku wodnym, masaż punktowy i inne. Najpopularniejszym rodzajem masażu jest klasyczny masaż leczniczy.
Masaż jest sztuką opartą na wiedzy stawiającej szczególne wymagania terapeucie go wykonującemu. Miejscem oddziaływania masażu jest z jednej strony powłoka ciała z drugiej strony tkanka mięśniowa. Sztuka masażu polega na sprężystym odkształcaniu tkanek z wykorzystaniem specjalnych technik i chwytów takich jak: głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, uderzanie, wstrząsanie i wibrację.
Prawdziwy masaż wykonujemy rękoma. Nawet najlepszy aparat nie zastąpi ręki masażysty. Tylko wyćwiczona ręka jest w stanie wyczuć zmiany w tkankach, odpowiednio je różnicować i odpowiednio oddziaływać.
Techniki te należy stosować według określonych zasad, należą do nich:
Zasada kierunku odprowadzenia – wzdłuż naczyń limfatycznych do węzłów chłonnych, w kierunku dosercowym, zgodnie z odpływem krwi żylnej, do centralnego układu nerwowego, uwzględniając przebieg i przyczepy mięśni.
Zasada warstwowego opracowania tkanek, od leżących powierzchownie do głębokich. Inne zasady dotyczą tempa, siły, częstości, czasu, doboru chwytu, zależne od wskazań, przeciwwskazań, płci, konstytucji – budowy osoby poddawanej zabiegowi, a nawet pory dnia.
Celem masażu jest zrównoważenie tonusu – napięcia tkanek w tym mięśni szkieletowych, poprzez jego podwyższenie lub obniżenie. Stosując optymalnie bodźce zabiegowe przywracamy tkankom ich prawidłowe napięcie, przesuwalność i reaktywność.
Istnieją określone wskazania do wykonywania zabiegu masażu leczniczego. Jednym z podstawowych jest stan wzmożonego napięcia mięśniowego, wynikający z bólu somatycznego lub autonomicznego, zaburzeń o charakterze czynnościowym fizycznym, emocjonalnym pochodzących z układu nerwowego (bóle krzyża, ischias, lumbago). Dobre efekty terapeutyczne uzyskuje się stosując masaż w przypadku nadmiernego napięcia mięśni grzbietu i karku, powiązane często z bólem np. migrenowym, wywołanych stresem przepracowaniem i zmęczeniem. Masaż można stosować w przypadku wad postawy zarówno o młodzieży i dorosłych.
Masaż jest zabiegiem fizykalnym , który wykonany w sposób nieumiejętny przez osobę nieuprawniona lub z brakiem doświadczenia może wywołać skutki uboczne. Doświadczony terapeuta lub technik masażysta powinien zebrać dokładny wywiad z pacjentem w celu wykluczenia przeciwwskazań do jego stosowania.
Masażu nie należy stosować do dwóch godzin po posiłku, szczególnie gdy wykonujemy go w obrębie grzbietu i brzucha.
Masaż wykonujemy na odsłoniętej skórze, skóra musi być czysta, bez zmian patologicznych (wysypki, wypryski itd.).
Bezwzględnym przeciwwskazaniem do stosowania masażu są: uszkodzenia i choroby skóry (rany, otarcia, owrzodzenia itd.), ostry i podostry stan zapalny, oraz ostre dolegliwości bólowe z nim związane, gorączka, znaczne wyniszczenie organizmu procesem chorobowym, nowotwory, menstruacja u kobiet, choroby zakaźne, krwotoki lub przy zagrożeniu ich wystąpienia, III i IV stadium choroby Burgera, osteoporoza, wczesne stanach po załamaniu kości i urazach stawów, w zapaleniu żył, przy świeżych zakrzepach, w daleko posuniętej miażdżycy, w niewyrównanych wadach serca, przy występowaniu tętniaków, w niewydolności krążenia III i IV stopień wg CCS, przy niewyrównanym nadciśnieniu, WZW, zaawansowana miażdżyca naczyń, zakrzepowe zapalenie żył, Choroba Burgera III°IV°, u osób w trakcie leczenia przeciwkrzepliwego.
Do względnych przeciwwskazań zaliczamy:
niektóre okresy ciąży, wiek dziecięcy – nie wykonujemy masażu bez wyraźnych wskazań, astma w okresie napadowym i duszności, osteopenia
Pamiętajmy że:
Masaż leczniczy jako formę terapii w jednostce chorobowej powinien zlecić lekarz.
Nie jest to konieczne w przypadku masaży relaksacyjnych, profilaktycznych i kosmetycznych, co nie znaczy że terapeuta jest zwolniony z dokładnego wywiadu i badania z uwzględnieniem wszystkich przeciwwskazań.
Każdy masaż musi być poprzedzony szczegółowym wywiadem i badaniem.
Masaż powinien być wykonywany przez osobę posiadająca odpowiednie kwalifikacje tzn. fizjoterapeutę lub dyplomowanego masażystę. Masaż nie powinien boleć, powinien być wykonywany z odpowiednią siłą na granicy bólu i przyjemności w kierunku tej drugiej.
