W praktyce każdego lekarza, niezależnie od specjalizacji, wcześniej lub później pojawia się pacjent z objawami nocnych bólów ręki oraz zaburzeń jej czucia. W poniższym artykule przedstawię jedną z przyczyn wyżej wymienionych dolegliwości, czyli zespołu kanału nadgarstka, często określany przez pacjentów jako “cieśń/ciasnota nadgarstka”.
Zespół kanału nadgarstka (w skrócie ZKN) jest schorzeniem wywołanym mechanicznym uciskiem na nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka, który ma sztywne ściany i każdy stan chorobowy wiąże się z powiększeniem objętości tkanek w jego obrębie. To z koIei pociąga za sobą ucisk na wszystkie struktury, z których najbardziej wrażliwy jest nerw.
Objawy zespołu po raz pierwszy opisał sir James Paget w 1854 roku. Obraz kliniczny wczesnych stadiów choroby rożni się od postaci zaawansowanych. Początkowo ból jest związany z obciążeniem kończyny i ustępuje szybko po zaprzestaniu pracy. Typowe dla ZKN jest występowanie dolegliwości w nocy. Bolesne palenie, drętwienie lub uczucie mrowienia mogą promieniować wzdłuż ramienia aż do barku lub szyi. Chorzy mają wrażenie, że palce ręki są obrzęknięte a całe ramie ciężkie, a chcąc uzyskać ulgę, zwieszają ramię z łóżka i potrząsają ręką. Taka manifestacja kliniczna może trwać nawet wiele lat. Jednak w większości przypadków choroba szybko postępuje. Czynnikami nasilającymi te dolegliwości jest długotrwałe utrzymywanie ręki w jednej pozycji oraz monotonne powtarzanie czynności np. związanych z pracą zawodową, ruchów ręki i nadgarstka. W zaawansowanych przypadkach dochodzi do zaników mięśni kłębu kciuka oraz do nieodwracalnego zaburzenia czynności ręki.
Najczęściej rozpoznanie ZKN przez lekarza opiera się na występowaniu wyżej wymienionych objawów a w bardziej skomplikowanych przypadkach na wykonaniu badania USG nadgarstka oraz EMG.
Wiele czynników może powodować ucisk nerwu pośrodkowego. Do najważniejszych zaliczamy:
- Czynniki anatomiczne:
wrodzona mała objętość kanału nadgarstka, obecność dodatkowych struktur anatomicznych, zmiany konfiguracji płaszczyzn kostnych nadgarstka (najczęściej po złamaniach kości promieniowej lub kości nadgarstka), choroby wrodzone tkanki kostnej.
- Czynniki wieku, płci i rasy:
zespół dotyka najczęściej osoby po 40 roku życia, kobiety częściej niż mężczyzn, bardzo rzadko zdarza się u rasy czarnej.
- Styl życia:
zespół częściej występuje u osób palących i nadużywających alkoholu.
- Czynniki hormonalne:
otyłość, menopauza, stan po usunięciu jajników, stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, ciąża, niedoczynność tarczycy.
- Czynniki ergonometryczne:
ZKN częściej występuje u osób wykonujących zawód związany z często powtarzającymi się mikrourazami i przeciążeniem ręki. np. u osób pracujących przy komputerze.
- Choroby współistniejące:
reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, niewydolność nerek, guzy wewnątrzkanałowe (gangliony. tłuszczaki, naczyniaki), akromegalia (przyrost objętości tkanki kostnej i ścięgien), szpiczak mnogi i amyloidoza, hemofilia, dna moczanowa, choroby infekcyjne.
W leczeniu ZKN stosuje się postępowanie zachowawcze, które nie przynosi jednak trwałych efektów oraz postępowanie operacyjne, dające szansę wyleczenia. Są trzy sposoby chirurgicznej interwencji: tradycyjna metoda otwarta, metoda małych cięć i dekompresja endoskopowa. Wybór zależy od doświadczenia lekarza specjalisty, zawsze jednak należy mieć na uwadze dobro i bezpieczeństwo pacjenta. Z moich obserwacji klinicznych wynika, że najlepsza jest metoda jednego małego cięcia, ponieważ wiąże się z mniejszym bólem i szybszym odzyskaniem sprawności ręki, w tym posługiwaniem się nią w życiu codziennym.
Po każdej operacji wskazane jest wczesne uruchomienie palców, aby umożliwić poślizg nerwu pośrodkowego w miejscu zabiegu operacyjnego w okolicy nadgarstka, a także zmniejszyć ryzyko powstawania zrostów w czasie dalszego leczenia.
dr n. med. Jaroslaw Strychar
specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu