Skolioza

Skolioza (łac. Scoliosis, z gr. Soliós – krzywy) jest definiowana jako boczne skrzywienie kręgosłupa, które zachodzi w trzech płaszczyznach:

• Płaszczyzna czołowa – skrzywienie boczne tworzące kształt łuku.
• Płaszczyzna poprzeczna – rotacja i torsja kręgów (skręcanie się kręgosłupa wokół własnej osi)
• Płaszczyzna strzałkowa – zaburzenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa: kifozy piersiowej lub lordozy lędźwiowej (wpływa na statykę kręgosłupa, rozmieszczenie środka ciężkości, oraz ruchomość klatki piersiowej, a pośrednio na czynność układu oddechowego

Zgodnie z ustaleniami Scoliosis Research Society skoliozą określa się skrzywienie przekraczające 10° wg Cobba w badaniu rentgenowskim (RTG).

Objawami skoliozy, które można zauważyć bez badania radiologicznego są:

• wygięcie kręgosłupa na bok
• asymetria trójkątów taliowych
• asymetria w ustawieniu miednicy
• asymetria w ustawieniu łopatek
• wyboczenie tułowia (nierówne trójkąty talii)
• wał lędźwiowy

Rodzic obserwując postawę swojego dziecka powinien zwrócić szczególną uwagę na ustawienie jego ciała, patrząc między innymi na wyżej wymienione elementy. W sytuacji zauważenia któregoś z nich, wskazane jest zgłoszenie się z dzieckiem do lekarza w celu dalszej diagnostyki.

Nie należy mylić skoliozy z wadą postawy (postawą skoliotyczną), którą można łatwo skorygować w pozycji wyprostowanej.

Istnieje przynajmniej kilka podziałów skolioz, w tym:

• Skolioza wrodzona – ten rodzaj jest dość rzadki, jego przyczyn należy doszukiwać się we wrodzonych wadach kręgosłupa ujawniających się u pacjenta. Cechą charakterystyczną skoliozy wrodzonej jest i to, że jest ona dość szybko diagnozowana (nawet tuż po urodzeniu), co pozwala na błyskawiczne przystąpienie do leczenia pacjenta,
• Skolioza nerwowo-mięśniowa – jest konsekwencją słabości mięśni kręgosłupa, co najczęściej ma podłoże neurologiczne. Pojawia się ona najczęściej jako skutek uboczny dystrofii mięśniowej oraz porażenia mózgowego,
• Skolioza idiopatyczna – podłoże powstania nie jest do tej pory znane. Powoduje to, że nie jesteśmy w stanie działać profilaktycznie i jej zapobiegać. Skolioza ta powstaje u dzieci i młodzieży. Cechą charakterystyczną jest to, że może progresować, czyli pogłębiać się dopóki dziecko rośnie (u dziewcząt do ok 15 r.ż., u chłopców 16 do r.ż.). po okresie wzrostu skrzywienie samoistnie zatrzymuje się.

Brak ruchu, oraz nieprawidłowa postawa podczas siedzenia, godziny spędzone przed telewizorem lub przy komputerze są często przyczyną powstawania skolioz tzw. nabytych, nawykowych. Może się to początkowo objawiać krótkotrwałym, ale powtarzającym się przyjmowaniem nieprawidłowych pozycji, np. “postawy zmęczeniowej”. Postawa ta w pozycji stojącej charakteryzuje się pogłębieniem fizjologicznych krzywizn kręgosłupa oraz czasami ugięciem jednej nogi, a w pozycji siedzącej – pogłębioną kifozą piersiową (garbieniem się). Stopniowy wzrost częstotliwości przyjmowania nieprawidłowej postawy oraz wydłużanie czasu, w jakim dziecko przebywa w takiej pozycji prowadzi do utrwalenia tej postawy. Skoliozy funkcjonalne, nawykowe występują najczęściej w okresie wzrostu i wtedy też są najgroźniejsze w skutkach, ponieważ rosnąca kość jest szczególnie podatna na wszelkie wpływy obciążeniowe.

Program kinezyterapeutyczny powinien opierać się na zasadach terapii funkcjonalnej, w której zestaw ćwiczeń jest dobierany indywidualnie do możliwości dziecka i ukierunkowany na jego potrzeby. Program ten powinien być weryfikowany pod kątem wyników podjętej terapii, wykorzystywać różnorodność metod fizjoterapeutycznych (np. PNF, Vojty, FITS, Klappa) i sprzętu rehabilitacyjnego.

Niezależnie od wyboru metody fizjoterapeutycznej kluczowy staje się schemat postępowania fizjoterapeutycznego, który obejmuje następujące elementy:

• diagnostykę, badanie wstępne w celu doboru odpowiedniego, indywidualnego zestawu ćwiczeń, oraz podstawa do oceny terapii,
• ustalenie programu kinezyterapii analitycznej, oraz badanie w czasie terapii w celu weryfikacji błędów,
• badanie końcowe, ocena efektu terapii.

Badanie fizjoterapeutyczne przed leczeniem skolioz, w trakcie i po terapii, przeprowadza się w celu:

• ustalenia programu leczenia,
• oceny efektów terapii (weryfikacja błędów, okresowa kontrola progresji, porównanie, analiza wyników),
• ułatwienia współpracy lekarz – fizjoterapeuta – rodzic,
• Tworzenia standardów i procedur terapii skolioz.

Celem leczenia jest:

• usunięcie lub zmniejszenie deformacji,
• utrwalenie uzyskanej korekcji,
• zatrzymanie postępu zniekształcenia.

W procesie badania dotyczącego skolioz u dziecka dużą rolę odgrywa współpraca całego zespołu medycznego, zwłaszcza fizjoterapeuty z lekarzem prowadzącym. Ważnym elementem diagnostyki skoliozy jest wykonanie zdjęcia RTG kręgosłupa pacjenta. Jest ono dodatkiem pomocnym w czasie badania fizjoterapeutycznego, aby wykluczyć jakiekolwiek wątpliwości co do wielkości, kierunku skrzywienia. Zdarza się, że nie mając zdjęcia RTG terapeuta może się pomylić podczas badania, którego wynik nie pokrywa się ze strukturalnym obrazem kręgosłupa – zwłaszcza, że dokładność badania fizjoterapeutycznego opiera się na umiejętnościach palpacyjnych terapeuty(wyczuwania punktów kostnych), a także na doświadczeniu. Badanie palpacyjne jest szczególnie utrudnione u dzieci otyłych.

Kluczowymi aspektami w procesie rehabilitacji pacjenta ze skoliozą jest systematyczność, oraz ciągłość terapii. Oznacza to, że po zakończonym turnusie rehabilitacyjnym pacjent będąc w domu, powinien w celu kontynuacji terapii wykonywać ćwiczenia zalecone przez fizjoterapeutę. Należy je wykonywać przynajmniej 3-4 razy w tygodniu, po 30 min.

Na koniec kilka słów o postawie ciała. Niejako warunkiem ukształtowania prawidłowej postawy ciała są: prawidłowa budowa i funkcjonowanie całego aparatu ruchu. Jeśli pojawiają się jakiekolwiek nieprawidłowości (np. wada wrodzona), to konieczne jest oczywiście odpowiednie leczenie. Jeśli jednak nie ma żadnych nieprawidłowości w tym zakresie, to powinna ukształtować się osobniczo dobra postawa. Trzeba przy tym pamiętać, że postawa jest cechą indywidualną, a na dodatek jest ona zmienna. Począwszy od urodzenia, zanim dojdzie do ukształtowania się charakterystycznego dla danej osoby układu ciała, układ ten w różnych okresach zmienia się dość specyficznie. Określa się to mianem „posturogenezy”, a na jej przebieg ma wpływ wiele czynników, takich jak: wzrost, zmiany proporcji ciała, rozwój ruchowy. Rodzice powinni pamiętać o stwarzaniu sytuacji sprzyjających rozwojowi prawidłowej postawy u swoich dzieci, a unikać tych, które mogą mieć negatywny wpływ, np. brak aktywności fizycznej u dziecka, otyłość, nieprawidłowe pozycje siedzące, sposób noszenia bagażu szkolnego. Dbanie o kręgosłup, zakorzenianie nawyku do aktywności fizycznej od młodego wieku, będzie miało pozytywne efekty w życiu dorosłym.

 

mgr fizjoterapii – Bogna Sołtys